Composición transición á democracia.

Tras a morte de Franco en 1975, Xoán Carlos I xuraba o seu cargo como rei o 22 de novembro de 1975, iniciando así unha transición democrática. O primeiro presidente do goberno da monarquía foi Arias Navarro, de tendencia inmobilista. Finalmente dimitiu forzosamente en 1976.

O rei nomeou como novo presidente a Adolfo Suárez, o cal puxo en marcha un goberno que afrontou a reforma democrática, xa que como podemos observar no Doc.1, sabía que a sociedade quería alcanzar as liberdades e a democracia, por iso acelerou estas reformas. Inicialmente despenalizou as asociacións políticas e regulou o dereito de folga. Tamén aprobou unha amnistía, posteriormente ampliada, deixando impune a represión franquista. Na oposición formouse a Plataforma de Organismos Democráticos, formado pola Platajunta e a Coordinación Democrática, que tiña a función de negociar co goberno, aínda que non tivo moito éxito. Os sindicatos tamén crearon a Coordinadora de Organizacións Sindicais. Hai que destacar que esta transición política non foi pacífica, xa que a violencia estivo presente durante todo o proceso a través de grupos terroristas de extrema dereita como a Triple A, e de extrema esquerda como ETA ou a GRAPO.

Para avanzar con estas reformas era necesario desmantelar a estrutura do réxime polo que o goberno presenta a Lei para a Reforma política, para devolver a soberanía ao pobo e desmantelar o réxime franquista mediante a ruptura pactada. Esta Lei para a Reforma política, como ben nos indica o Doc.2, tiña os obxectivos de devolverlle a soberanía ao podo, de establecer unhas Cortes, formadas polo Congreso dos Deputados e o Senado, e cuxos deputados foran elixidos por sufraxio universal, directo e secreto dos españois maiores de idade. Tamén defendía os dereitos fundamentais e inviolables das persoas e recoñecía o pluripartidismo. Esta lei foi debatida e sometida a referendum popular, e finalmente aprobada.

Con esta lei aprobada, o goberno levou a cabo un proceso de legalización da oposición democrática. Chegou a legalizar 78 partidos, entre eles os PSOE e o PCE. Coa legalización dos partidos políticos, o goberno convoca novas eleccións para 1977. Para estas eleccións lexislativas libres, Adolfo Suárez formou  UCD, para presentarse a elas. Como nos amosa o Doc.3, Suárez prometía a soberanía do pobo, construír a  democracia dende a legalidade, que todas as familias políticas podían ter un lugar nas Cortes, e a elaboración dunha Constitución, ademais de crear un marco legal para institucionalizar cada rexión. Finalmente a UCD gañou estas eleccións e formou un gobernos en minoría presidido por Suárez.

Un dos elementos máis importantes do seu goberno foi a elaboración dunha constitución sen exclusións. A Comisión de Asuntos Constitucionais do Congreso foi a encargada de elaborar unha constitución consensuada. O Congreso e o Senado aprobaron o texto constitucional nunha sesión conxunta, e posteriormente foi sometido a un referendum, onde tamén foi aprobada polo 87% dos votantes. Esta Constitución de 1978 , como nos indica o Doc.4, establecía a soberanía popular, que a forma política do Estado era unha monarquía parlamentaria, a separación de poderes, recoñecía e garantía o dereito á autonomía, e que o castelán era a lingua oficial do Estado e o resto das linguas eran oficiais  nas súas respectivas Comunidades Autónomas, entre outros.

En 1979 celebráronse eleccións lexislativas e municipais, as cales volveu a gañar a UCD. Pero comezan a aparecer problemas, xa que a crise económica non amainaba e o proceso autonómico provocou fortes tensións dentro da UCD, ademais de haber unha constante ameaza golpista, tras o fracaso da Operación Galaxia, e continuos atentados terroristas. Suárez vese sen apoios e cunha autoridade minguada polo que dimite, e a UCD nomea a Calvo Sotelo como o seu sucesor. Durante a investidura do novo presidente, un grupo de civís baixo o mando do xeneral Tejero asaltaron o Congreso dos Deputados. Como podemos ver no Doc.5, o rei anunciaba este Golpe de Estado do 23-F, e condenaba este acto  defendendo a democracia, e poñéndose en contacto coas autoridades para tomar as medidas necesarias para manter a orde constitucional. O golpe militar fracasa e os implicados foron detidos e procesados.

A presidencia de Calvo Sotelo quedou moi condicionada polas consecuencias do intento golpista e pola crise no seu partido. Durante o seu goberno destaca a  Lei do Divorcio, o concordato co Vaticano e a entrada na OTAN. Finalmente Sotelo, ante a descomposición de UCD  e verse sen apoios, disolve as Cortes e convoca novas constitucións lexislativas para o 28 de outubro de 1982.

O PSOE gaña estas eleccións, como nos amosa o Doc.6 con 202 escaños. Coa súa vitoria remata o proceso de transición e aséntase a democracia. O sistema político estruturase arredor de dous grandes partidos, o socialista e o popular, que se alternaron no poder. No plano internacional, España homologábase cos países democráticos do seu contorno, ingresaba na Comunidade Económica Europea e participou en misións internacionais de Paz e nos organismos de decisión mundial.

Cometario libro "As voces baixas"

“As voces baixas” é unha novela escrita polo escritor, poeta, ensaísta e periodista galego Manuel Rivas.

Nesta obra Rivas descríbenos como viviu el a ditadura, polo que nos relata este período histórico dende os seus recordos e anécdotas.

Rivas viviu na ditadura dende neno ata adulto, polo que podemos observar como percibiu esta ditadura nas diferentes épocas da súa vida.

Sendo neno, relátanos historias nas que aparecen diversos elementos típicos dese momento. Un deles é a emigración cara Europa maioritariamente, a cal foi permitida e favorecida polas autoridades, xa que nin a industria española nin os servizos eran capaces de absorbela. Esta emigración realízana moitos dos veciños de Rivas, e el relátanos como el vía marchar a toda esa xente, para logo volver con outra visión do mundo e con aparellos novidosos para a época como un televisor.

Outro rasgo da ditadura que podemos ver nesta novela é o relacionado co ensino, o cal neste tempo estaba dividido para nenas e para nenos. Rivas estuda nun instituto novidoso para a época, nun instituto mixto, e onde , como o autor nos relata, había certo espírito de liberdade, que posteriormente foi reducido, debido á presión das autoridades. En canto á falta de liberdades é un tema que volve a aparecer durante un período, no que con 15 anos, traballou no xornal “El ideal Gallego”. Neste xornal observou que había certos temas que non debían aparecer nel, debido á censura da época, e que o periodísmo non consistía na búsqueda da verdade, como el pensaba.

A oposición ao franquismo aparece en moitos dos personaxes da súa obra, por exemplo algúns dos seus profesores, que a pesar de ser curas estaban en contra do franquismo, ou de veciños, que debido ás súas accións son encarcerados, aínda que é a súa irmá, María, a que simboliza a oposición ao franquismo, xa que como Rivas mesmo a denomina, era unha nena anarquista. María é unha nena moi adiantada para a súa época, sendo aínda unha nena xa amosaba ese espírito libre, o cal a leva a escribir en galego (algo mal visto na época), a querer estudar e formarse, para converterse nunha persoa culta ,e a amosar a súa oposición ao réxime, xa que por exemplo escondía libros anarquistas na casa ou, como nos relata o autor, María e mais el son encarcerados en ocasións por realizar protestas antifranquistas, o que nos amosa a represión da época.

Ademais o libro, co seu nome, fai referencia, entre outros, a esas persoas que tiñan que manter as súas voces baixas para non sufrir a represión.

En resumo é unha obra que a modo de autobiografía nos describe a sociedade da época e nos amosa como era vivir nas circunstancias dunha ditadura.

Composición Guerra Civil

O 18 de xullo de 1936 un grupo de xenerais rebeláronse contra a república. Esperaban un rápido triunfo do levantamento militar, pero a resistencia das forzas de seguridade legais e a dos milicianos das organizacións sindicais e políticas fixo fracasar a sublevación en boa parte do país. O resultado foi unha guerra civil que durou case tres anos.

As causas máis profundas desta guerra foron os problemas e conflitos políticos que se produciron na etapa republicana e a radicalización política. Outras orixes inmediatas foron o desenvolvemento dunha trama golpista por parte do sector antirrepublicano tras a vitoria da Fronte Popular e a incapacidade dos gobernos desta para frear a violencia. Finalmente a guerra civil comeza o 17 de xullo en Melilla e do 18 ao 20 expándese polo resto de España. Queda así España dividida en dúas zonas, as grandes cidades e zonas industriais quedan en poder do goberno republicano, mentres que as zonas agrarias quedan en mans dos nacionais, é dicir dos militares sublevados. Polo tanto España queda dividida en dous bandos. Por un lado están os sublevados, denominados nacionais, que xustificaron a súa acción como o único medio para acabar coa anarquía, restablecer a orde e exterminar os “inimigos da patria”, e por outro lado están os republicanos, os cales, como amosa o Doc.1, defendían a República, o sistema legal e a democracia fronte ao fascismo.

Esta guerra prodúcese ás portas dunha nova guerra mundial. Para a dereita, é a loita da sociedade occidental contra o comunismo, e para a esquerda é a loita pola liberdade e contra o fascismo. Neste contexto internacional, vinte sete países firman o Acordo de Non Intervención, polo cal estes teñen prohibido realizar exportacións a España de armas, munición e material bélico, e o Comité de Non Intervención encargase de de vixiar o embargo das armas. A pesar deste acordo, ambos bandos van a recibir axuda doutros países. Como nos indica o Doc.2, os militares sublevados recibían axuda da Alemaña de Hitler e da Italia de Mussolini, mentres que a república recibiu axuda de Francia, da URSS, de México e dos belgas. A axuda que recibiu a república foi de de material bélico, pilotos, técnicos e conselleiros políticos, tamén cabe destacar a axuda por parte das Brigadas Internacionais, formadas por grupos de voluntarios movidos por un sentimento de solidariedade en defensa da causa republicana contra a ameaza internacional fascista. Os nacionais recibiron carros de combate, forzas de defensa aérea e aviación organizadas na chamada Lexión Cóndor, por parte de Alemaña, e por parte de Italia recibiu axuda constituída polo Corpo di Truppe,e a Aviazione Legionaria.

En canto aos dous bandos a súa evolución foi moi distinta. Por un lado temos a España republicana, a cal estaba dividida. Nun lado estaban os partidarios de reconstituír o estado para gañar a guerra, que como nos indica o Doc.5 era o que defendía  Largo Caballero, e o PCE (Doc.4), e por outro, como nos amosa o Doc.3,  estaban os partidarios dunha revolución social, apoiada pola CNT-FAI e gran parte da UGT.  Para intentar conciliar todas estas correntes formase un goberno de coalición. Posteriormente Largo Caballero forma goberno, e forma un exercito regular, o Exercito Popular, e restablece a orde pública, aínda así non pode evitar enfrontamentos entre anarquista e comunistas. Comeza a haber tensións no seo do goberno de Caballero que finalmente acaba na súa caída e no novo goberno de Negrín, o cal reorganiza o exército e espera un pacto para recibir axuda internacional, pero finalmente estas esperanzas fracasan tras o pacto de Múnic, e de que Reino Unido  e Francia acaban recoñecendo a Franco.

Por outro lado temos a España nacional, que nun inicio estaba dirixida por un goberno  provisional, e posteriormente fórmase unha Xunta de defensa Nacional, a cal proclama o estado de guerra e prohibe os partidos políticos e os sindicatos entre outras cousas. Posteriormente, Franco é nomeado, como amosa o Doc.6, “Xeneralísimo dos Exércitos” e “ Xefe do Goberno do Estado” e adopta o título de “Caudillo”. Tamén como podemos ver no Doc.6, Franco realiza unha unificación política, xa que crea un réxime de partido único, de corte fascista, denominado “Falange Tradicionalista y de las JONS”. Ademais Franco concentrou todo o poder na súa persoa, e derrogou as reformas republicanas e sentou as bases do Estado nacionalsindicalista.

Finalmente, como amosa o Doc.7, a guerra finalizou coa vitoria do bando nacionalista e con Franco como Xeneralísimo. Esta guerra tivo numerosas consecuencias, tanto humanas, como foron a morte, a represión e o exilio, como económicas, xa que numerosas infraestruturas de transporte e vivendas foron destruídas, produciuse unha redución da produción agrícola e industrial e a Facenda pública quedou arruinada e ser reservas, sen esquecer que a inflación multiplicou por dez os prezos.

Comezou así unha longa posguerra e unha ditadura persoal, autoritaria e de base militar encabezada por Franco, cuxas bases ideolóxicas foron o exército, a Falange e a Igrexa.

Composición Crise da Restauración

A crise de 1898 xeneralizou o desexo de cambios no sistema político da Restauración.  Aparece o Rexeneracionismo, que denuncia os vicios deste sistema turnista, e coa subida ao trono de Afonso XIII, os dous grandes partidos dinásticos (conservador e liberal) sofren unha crise tras a morte dos seus líderes, polo que se nomean uns novos: Maura (conservador) e Canalejas (liberal). Neste contexto, a principios do século XX, comeza a crise da Restauración. Por un lado temos a crise política, xa que se produce  unha descomposición dos partidos dinásticos, o que produce un aumento da inestabilidade política con moitas división internas e gobernos débiles. Política, que como podemos observar no Doc.4, baseábase nun modelo turnista e bipartidista dominado polos dous grandes partidos antes nomeados. Esta crise tamén afectou aos partidos da oposición, xa que se produce unha crise interna no PSOE, aparece o PCE, e aparecen os problemas dos nacionalismos, como podemos contemplar no Doc.1, xa que en Cataluña, a Lliga elaborou un proxecto de estatuto, e aparecen novos partidos separatistas como Acció Catalana. Por outra parte no País Vasco, o PNV sofre unha escisión entre o sector radical e os moderados. Neste ambiente o exército xogou un papel importante, xa que tiña disposición para tutelar a vida política.

Por outro lado temos unha crise socioeconómica. A crise social favorece a expansión do movemento obreiro, e os sindicatos da UGT e a CNT experimentan un notable aumento de afiliados, os cales convocaron unha folga xeral en agosto de 1917, como nos mostra o Doc.2 , no cal se nomean algúns dos seus pedimentos , como a convocatoria de eleccións sinceras ou que o gobernos asumise os poderes executivo e moderador, e no que chama ao pobo español a manifestarse contra os gobernantes. Todo isto favoreceu a que aumentase a conflitividade social, que se manifestou no “trienio bolxevique” entre outros acontecementos, pero foi en Marrocos onde se produciu a crise máis grave, o cal xa fora motivo doutra folga importante que derivou na Semana Tráxica de Barcelona, debido á mobilización dos reservista en Cataluña para a loita no Rif, e a posterior emboscada no Barranco del Lobo que supuxo numerosas baixas españolas. Posteriormente destaca o desastre de Annual ( Doc.3), no que as tropas españolas foron derrotadas e perderon todo o Rif, e que tivo numerosas consecuencias políticas, pasando a ser unha das causas do final do réxime parlamentario.  A esixencia de responsabilidades forzou ao goberno a nomear unha comisión presidida polo xeneral Picasso para delimitar as culpabilidades militares. Comezou así un debate sobre responsabilidades, no que se viron inmersos tanto os militares como os partidos dinásticos e o rei. A oposición denunciou ao réxime, entre ela estaba Garcia Prieto, líder socialista, que intentou salvar o réxime constitucional e aceptou a formación dunha comisión de responsabilidades políticas para dirimir as acusacións contra os militares, os políticos e o rei. Pero, antes de que saíra este informe, produciuse un golpe de Estado, sen inicial oposición, que impoñía unha ditadura como “solución” á crise do réxime, o cal foi presentado por Primo de Rivera, como amosa o Doc.5, como unha medida transitoria de rexeneración política e co propósito de resolver os problemas da sociedade española. Primo de Rivera levou a cabo unhas medidas iniciais e unha reforma administrativa nas cales suspendeu a Constitución. Nunha segunda etapa, intentou construír un réxime autoritario e estableceu unha política económica e social baseada no intervencionismo estatal e nacionalismo económico. A partir de 1926 a ditadura perde apoios e crece a oposición cara Primo de Rivera, o cal presenta a súa dimisión ante o rei en 1930.  O  rei pretende volver á normalidade constitucional, pero a poboación non quería de novo unha monarquía. Posteriormente asínase o Pacto de San Sebastián para implantar a república, que se proclama o 12 de abril.

Transición Económica

Población extranjera residente en España

Estamos ante un mapa corocromático y de círculos de España en el que se nos muestran las provincias divididas por el número de emigrantes extranjeros que reciben.

España no siempre ha sido un país receptor de inmigrantes. Históricamente, ha sido un país emisor de inmigrantes: desde finales del siglo XIX los españoles han emigrado al extranjero para mejorar su situación económica, primero a Sudamérica y luego, especialmente en los años sesenta del siglo XX, a Europa (Francia, Alemania, Suiza…). Pero la situación se invirtió a principios de los años setenta, con la vuelta de muchos inmigrantes españoles, y coincidiendo con la crisis mundial del petróleo y la llegada, después, de la democracia. La llegada masiva de inmigrantes no españoles comenzará a finales de los años noventa, sobre todo desde 1995.

A grandes rasgos, se observa que el mayor número de población inmigrante se localiza en el litoral mediterráneo, los dos archipiélagos, Madrid y el eje del valle del Ebro.

Haciendo referencia a su distribución por las provincias españolas podemos destacar que los destinos preferidos por estos inmigrantes son las comunidades con grandes centros urbanos, industriales y de servicios como lo son Cataluña, Madrid, la Comunidad Valenciana, Murcia y las Islas Baleares, todas ellas con más de un 15% de población inmigrante, destacando entre estas Baleares con un 21%.  Les siguen en importancia las Islas Canarias, La Rioja, Aragón, Navarra y Castilla- La Mancha que tienen entre un 14% y 10% de inmigrantes y Andalucía con un 8%, esta última muchas veces con necesidad de mano de obra agrícola temporal. En los últimos años la saturación del mercado laboral de estas regiones ha provocado algunas migraciones hacia el interior y hacia el Cantábrico. Así, comunidades como Cantabria, Castilla-León y el País Vasco oscilan entre el 6-7%, quedando por último las regiones con menor porcentaje de inmigrantes como el Principado de Asturias, Extremadura y Galicia, que no llegan al 5%.

Los inmigrantes comunitarios son jubilados, con un nivel de vida medio-alto, que aprecian las buenas condiciones climáticas del litoral mediterráneo y de las islas Baleares y Canarias; o adultos atraídos por las posibilidades de trabajo y de negocio en provincias como Madrid o Barcelona.

Los inmigrantes extracomunitarios realizan trabajos de baja cualificación en los servicios, la construcción, la agricultura, la minería y la pesca. De este modo, se instalan en las comunidades autónomas con más posibilidades de empleo en esos sectores: litoral mediterráneo (agricultura de invernaderos y frutales, hostelería), ambos archipiélagos (actividades relacionadas con el turismo), y algunas comunidades del interior, destacando Madrid, que es foco de atracción por su gran diversidad en el sector terciario.

Los inmigrantes comunitarios son fundamentalmente ingleses y alemanes ( y rumanos) mayores de 65 años, con un nivel de vida medio-alto, que valoran el buen clima de los dos archipiélagos y del litoral mediterráneo. Se localizan en provincias como Málaga, Alicante, Baleares y Canarias.

Los inmigrantes extracomunitarios  proceden en su mayoría del norte de África (marroquíes) y de Sudamérica (ecuatorianos y colombianos). Los marroquíes se localizan preferentemente en Cataluña y Andalucía. Los inmigrantes de América Latina predominan en Madrid, las islas Canarias orientales, y en  la mayoría de las provincias de la franja cantábrica.

La proximidad geográfica entre el norte de África y España, el bajo nivel económico de los países de origen, sumado al alto crecimiento de la población y la falta de recursos y trabajo, explican la llegada masiva de población magrebí.

En el caso de los sudamericanos, al bajo nivel de vida y la falta de empleo en sus países, se unen las similitudes lingüísticas y culturales con España, elemento determinante que explica su asentamiento en nuestro país.

En cuanto al perfil de los inmigrantes extranjeros en España, según el sexo,  hay más hombres que mujeres, pero las mujeres son mayoritarias entre los europeos no comunitarios y entre los iberoamericanos. Por edades los datos hablan de que sólo el 13% de los extranjeros con tarjeta de residencia en vigor son menores de 16 años, mientras que el 82% tienen entre 16 y 64 años.

La actual situación inmigratoria en España tiene unas consecuencias demográficas positivas para España, ya que los inmigrantes extranjeros contribuyen al crecimiento demográfico, tanto de forma directa como por el incremento de la natalidad, de manera que en las comunidades que tenían un crecimiento natural más bajo o negativo, se ha evitado el decrecimiento.